Centrum usług motoryzacyjnych
dla osób niepełnosprawnych

1. Start
2. Ośrodek Szkolenia Kierowców
3. Dysfunkcje

---

Dysfunkcje

Z punktu widzenia prowadzenia pojazdu duże znaczenie ma czas nabycia niepełnosprawności – czy jest to niepełnosprawność wrodzona, czy nabyta.

Osoby z niepełnosprawnością wrodzoną łatwiej posiądą umiejętności niezbędne do prowadzenia samochodu, ponieważ wypracowały od urodzenia system radzenia sobie z codziennymi czynnościami. Pomimo różnych dysfunkcji potrafią funkcjonować, ciągle uczą się nowych zachowań. Opanowanie sterowania samochodu przez te osoby będzie relatywnie łatwiejsze.

Osobom z niepełnosprawnością nabytą – czyli tym, które na skutek zdarzeń losowych (wypadków, chorób itp.) posiadają pewne dysfunkcje – trudniej będzie się wdrożyć w prowadzenie auta. Przez całe życie funkcjonowały jako osoby w pełni sprawne, więc mają zakodowane systemy poruszania się i działania zgodne z wcześniejszym obrazem ich ciała. Dysfunkcje, z którymi muszą się zmagać, stanowią często znaczne bariery dla akceptacji takiego stanu. Bardzo często większości czynności muszą uczyć się na nowo. Gdy dochodzą do tego kolejne zadania, np. nauka prowadzenia auta, sytuacja robi się jeszcze trudniejsza. Prowadzenie samochodu w sposób nienaturalny, nieintuicyjny wymaga poświęcenia większej ilości czasu na nauczenie się obsługi potrzebnych urządzeń zamontowanych w aucie. Sterowanie samochodem jest czynnością absorbującą uwagę, więc zabiegi manualne muszą być opanowane do poziomu odruchów. Na przykład, gdy dojeżdżamy do skrzyżowania, musimy bacznie obserwować wszystkich uczestników ruchu (inne samochody, pieszych, rowerzystów) i jednocześnie włączyć kierunkowskaz, zmniejszyć prędkość, popatrzeć w lusterko wsteczne. W aucie z manualną skrzynią biegów dodatkowo należy wcisnąć sprzęgło i zredukować bieg. Czynności te muszą być wykonywane bezzwłocznie oraz odruchowo.

Producenci wszystkich marek samochodów projektują auta dla osób pełnosprawnych (czterokończynowo). Samochody posiadają pedały naciskane obydwiema nogami, koło kierownicy przystosowane do obracania oburącz oraz wiele ważnych włączników, przełączników oraz dźwigni sterowania samochodu zarówno po prawej, jak i lewej stronie kierującego.

Biorąc pod uwagę możliwość prowadzenia przez osobę z niepełnosprawnością samochodu osobowego należy zastanowić się, jakiego rodzaju dysfunkcje występują w odniesieniu do potrzeb sterowania autem. Często spotykane to: dysfunkcje obu kończyn dolnych, dysfunkcje lewej kończyny górnej, dysfunkcje prawej kończyny górnej, dysfunkcje prawej kończyny dolnej, dysfunkcje lewej kończyny dolnej, osoby niskiego wzrostu.

Stosując ten podział jako wyjściowy pojawia się wiele dodatkowych kompilacji, ponieważ często rodzaj dysfunkcji bywa złożony i jest zależny od typu schorzenia czy skutków wypadku. Są osoby niepełnosprawne z dysfunkcją obu kończyn dolnych i np. lewą ręką w pełni sprawną, a w prawej są problemy z dłonią czy palcami. Lub też odwrotnie: prawa ręka jest sprawna, a lewa z dysfunkcją dłoni oraz niesprawnymi obiema kończynami dolnymi. Takie przypadki zdarzają się często u osób z dziecięcym porażeniem mózgowym. Jest również duża grupa osób po udarze mózgu, gdzie mamy do czynienia z połowicznymi dysfunkcjami typu niesprawna prawa lub lewa strona (kończyna górna i dolna). Pojawiają się również osoby z przekątnymi dysfunkcjami (niesprawna lewa kończyna górna i prawa dolna lub na odwrót). Mamy tu do czynienia z osobami po wypadkach. Dodatkowymi trudnościami często są: spastyczność mięśni, najczęściej kończyn dolnych, problemy ze skrętem tułowia lub obracaniem głowy, brak czucia w kończynie, problemy z widzeniem, tzw. zez rozbieżny, krótsze lub nieproporcjonalne ramiona lub dłonie.

Piotr Kosmowski